Alles wat de overledene heeft nagelaten. Plus eventuele schenkingen of geheime schenkingen kort voor het overlijden.

Er dient in beginsel na 6 maanden, maar uiterlijk binnen 5 jaar na het overlijden, aanspraak gemaakt te worden op de erfenis. Dat betekent dat u de andere erfgenamen aanschrijft en aangeeft dat u uw recht op uw deel (de legitieme portie) claimt.

Een partner uit bijvoorbeeld een huwelijk of geregistreerd partnerschap die nog leeft, heeft vaak het beheer over de volledige erfenis. Een onterfd kind kan pas zijn of haar kindsdeel opeisen na het overlijden van deze partner. Let op: er dient wel tijdig aanspraak gemaakt te worden op de erfenis van de overledene (van de partner).

In een testament kan beschreven zijn er iets speciaal voor u is bestemd. Bijvoorbeeld een auto of een kunstwerk. U kunt per legaat separaat kiezen of u het accepteert of weigert. De waarde van het legaat wordt afgetrokken van uw legitieme portie. Het is mogelijk dat u onterfd bent, maar toch een legaat toebedeeld heeft gekregen.

Een vordering is iets wat u bij een ander te eisen hebt. Iemand heeft bij u een schuld en u hebt een vordering ter grootte van die schuld op hem. Als u aanspraak heeft gemaakt op uw legitieme portie dan heeft u een vordering op de andere erfgenamen. Een vordering kunt u – in de meeste gevallen – overdragen.

Ook bij het zoeken op wat een legitimaire massa is komt u vaak bij onvolledige definities uit. Op bijvoorbeeld de site van ‘doe het zelf notaris’ wordt er gesproken van de waarde van de erfenis vermeerderd met de giften die de overledene in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan. Van dit bedrag gaan nog wat kosten af, zoals de kosten van de uitvaart, executeur en vereffenaar.

Deze definitie is echter ook niet volledig. In artikel 4:67 BW staat dat de volgende giften die door de erflater gedaan zijn in aanmerking worden genomen:

1. Giften die gedaan zijn met als doel onterfde personen te benadelen
2. Giften die de erflater gedurende zijn leven te allen tijde had kunnen herroepen of die hij bij de gift voor inkorting vatbaar heeft verklaard
3. Giften die bestemd zijn om pas na het overlijden ten volle te worden genoten
4. Giften die ooit zijn gedaan aan afstammelingen (indien deze afstammeling ook (wettelijk) erfgenaam is)
5. Alle andere giften die in de periode van vijf jaren voor het overlijden zijn gedaan

De achterliggende gedachten hierachter is dat wordt voorkomen dat de erflater (de overledene die de erfenis achterlaat) kan samenspannen met broer X om broer Y te benadelen. Voor de volledigheid: niet als gift wordt beschouwd: alle giften waarvan de erflater moreel verplicht was, zoals bijvoorbeeld bijdrage in onderhoud en gebruikelijke giften voor zover die niet bovenmatig waren.

De legitimaire massa is dus:

A       waarde van de goederen op het moment van overlijden
+
B       de in aanmerking te nemen giften (zie hierboven)
-/-
C       schulden (artikel 4:7 lid 1, sub a, b, c en f BW)

U kunt dus ook denken aan verdachte pintransacties die (kort) voor het overlijden zijn gedaan. Die worden dus – onder omstandigheden – opgeteld bij de waarde van de goederen op het moment van overlijden.

Als u googelt op wat een legitieme portie is dan krijgt u meestal de volgende definitie:

De legitieme portie is 50% van het deel waar u wettelijk recht op zou hebben gehad als u niet onterfd was. Let op: het gaat alleen om geld, niet om spullen zoals een meubel. Een huis vertegenwoordigt wel een waarde, dus dit zou moeten worden omgerekend in geld.

Deze definitie staat zelfs op gezaghebbende websites, maar is eigenlijk niet volledig. De legitieme portie wordt namelijk berekend aan de hand van de legitimaire massa. Het kan een veel groter bedrag betreffen. Wat de legitimaire massa is, vindt u verder in deze knowledge base. Maar een belangrijk verschil is dat er rekening wordt gehouden met weggesluisde of weggegeven bedragen (artikel 4:67 BW).

Veel mensen denken dat iemand die legitimaris is, iemand is die een beroep op zijn legitieme portie heeft gedaan. De échte definitie van legitimaris is “afstammeling”. Op het moment dat je geboren wordt, ben je dus al meteen een legitimaris en ook iemand die niet onterfd is, is dus een legitimaris. Het woord wordt in het spraakgebruik echter vaak anders gebruikt en zelfs in de aangifte erfbelasting wordt de term niet juist gebezigd door de Belastingdienst.

Als je onterfd bent, ben je dus wel een legitimaris. Maar als je een legitimaris bent (en iedereen die van ouders afstamt is dat), ben je niet per sé onterfd.

In de volksmond heerst enige verwarring als het gaat om kindsdeel en de legitieme portie. Vaak wordt er gedacht dat het kindsdeel hetzelfde is als de legitieme portie. Dat is niet juist.

Als erfgenaam (dus als u niet bent onterfd) hebt u recht op uw kindsdeel, maar de situatie verschilt van die van iemand met alleen recht op een legitieme portie. Terwijl een persoon die enkel recht heeft op de legitieme portie wordt gezien als een schuldeiser van de nalatenschap, heeft een erfgenaam een andere positie. Beiden krijgen een geldvordering op de nalatenschap, maar het kindsdeel en de legitieme portie worden op verschillende manieren berekend en behandeld.

U hebt geen recht op specifieke goederen uit de erfenis. Net als bij de legitieme portie moet u echter wachten om uw geld te ontvangen. Het kindsdeel kan variëren in omvang en kan worden aangepast, in tegenstelling tot de legitieme portie, die een vaststaand bedrag is. Bovendien wordt het kindsdeel berekend op een andere manier dan de legitieme portie, waarbij giften die tijdens het leven zijn gedaan, een aanzienlijke rol kunnen spelen.